Szacuje się, że polskie rolnictwo skupia ok. 10,5 poc. pracujących. To jeden z najwyższych wskaźników w Unii Europejskiej, wyższe osiągają tylko Rumunia, Bułgaria, Chorwacja i Grecja. W najbogatszych krajach: Wielkiej Brytanii, Luksemburgu, Belgii czy Niemczech udział pracujących w rolnictwie jest prawie dziesięciokrotnie mniejszy.
Rolnictwo od kilku lat przoduje też w statystykach zatrudnienia obcokrajowców. Z myślą o rolnictwie i ogrodnictwie wprowadzono zmiany dotyczące zatrudniania cudzoziemców w pracach sezonowych. Niestety, odpowiedź na pytania nie tylko o liczebność pracujących w rolnictwie, jak i ich płeć i wiek, wykształcenie, jest trudne i opiera się głównie na szacunkach.
Ostatnie pełne dane pochodzą z Powszechnego Spisu Rolnego przeprowadzonego w roku 2010. W badanym okresie liczba pracujących w rolnictwie w województwie wielkopolskim wyniosła nieco ponad 200 tys. osób, z czego 91,3 proc. stanowiła rodzinna siła robocza w indywidualnych gospodarstwach. Pracownicy najemni to zbiorowość licząca 8,4 tys. w gospodarstwach indywidualnych i 9,2 tys. w gospodarstwach osób prawnych.
Nie wszyscy użytkownicy gospodarstw rolnych deklarowali wkład pracy przy produkcji rolnej w ciągu roku, praca ta może być wykonywana przez innego członka rodziny. Także kierowanie gospodarstwem rolnym może być zlecane członkom rodziny lub – co ma miejsce tylko w gospodarstwach wielkoobszarowych – do kierowania gospodarstwem zatrudniani są pracownicy najemni. Jednak większość użytkowników to pracujący i kierujący własnym gospodarstwem rolnym.
W województwie wielkopolskim 72,6 proc. ogółu użytkowników (pracujących) w swoim gospodarstwie rolnym stanowili mężczyźni. Kobiety użytkowały mniejsze obszarowo gospodarstwa rolne – niemal 2/3 z nich gospodarstwa rolne do 5 ha.
Około 59 proc. pracujących użytkowników gospodarstw to osoby w wieku powyżej 44 lat, a 6,2 proc. przekroczyła wiek 65 lat. Najliczniejszą grupę wiekową stanowili 45-54-latkowie (co trzeci). Użytkownicy poniżej 35. roku życia stanowili jedynie 16 proc.
W Powszechnym Spisie Rolnym 2020, który odbędzie się od 1 września do 30 listopada, część pytań dotycząca pracy w gospodarstwie rolnym obejmować będzie nie tylko użytkownika gospodarstwa rolnego, ale także jego rodzinę, tę zamieszkującą wspólnie z i tę mieszkającą oddzielnie, kierującego gospodarstwem rolnym pracującego najemnie, osoby pracujące w ramach pomocy sąsiedzkiej oraz wszystkich pracowników najemnych, zarówno tych stałych, jak i dorywczych, a także pracowników kontraktowych (z firm zewnętrznych) niezależnie od obywatelstwa, czyli także cudzoziemców. Pytania dotyczyć będą pracy w gospodarstwie rolnym w ciągu 12 miesięcy od 2 czerwca 2019 r. do 1 czerwca 2020 r. Tego okresu dotyczyć będą nie tylko pytania o fakt wykonywania pracy, ale też o nakłady pracy, czyli czas poświęcony produkcji rolniczej i organizacji gospodarstwa rolnego. Czas ten liczony będzie w etatach lub jego częściach.
Drugi blok pytań, dotyczący aktywności ekonomicznej – od 26 maja do 1 czerwca – obejmuje użytkownika gospodarstwa rolnego i członków rodziny z nim mieszkających, wykazanych we wcześniejszych pytaniach jako pracujący w gospodarstwie. Tu pytania dotyczą posiadania i wykonywania każdej pracy przynoszącej dochód w formie pieniężnej i niepieniężnej. Nieistotna jest forma umowy, na podstawie której pracę posiadano lub wykonywano. Dowiemy się, czy praca w przy produkcji rolniczej była dla użytkownika gospodarstwa i członków jego rodziny pracą: jedyną, główną, czy miał inne zajęcie przynoszące dochód, pracą dodatkową.
W Powszechnym Spisie Rolnym 2020 zbierane będą także informacje dotyczące wykonywania innej niż rolnicza działalności zarobkowej, związanej z gospodarstwem rolnym, w tym m.in.: agroturystyki, rękodzieła, przetwórstwa produktów rolnych, produkcji energii odnawialnej, przetwarzania surowego drewna, akwakultury, leśnictwa. Pozyskane zostaną dane dotyczące udziału przychodów ze sprzedaży wyrobów i usług z działalności innej niż rolnicza.
Z pracą w gospodarstwie rolnym i aktywnością ekonomiczną poza nim ściśle powiązane są dochody gospodarstw domowych użytkowników gospodarstw rolnych. Pytania nie będą dotyczyć wysokości tych dochodów, a ich źródeł i udziału w budżecie domowym, dochodów z działalności rolniczej, pracy najemnej, innej prowadzonej działalności gospodarczej, emerytur, rent i innych źródeł.
Kierujący gospodarstwem rolnym będzie odpowiadał na pytania o poziom wykształcenia ogólnego i rolniczego, uczestnictwo w kursach doszkalających, doświadczenie w kierowaniu gospodarstwem rolnym, posiadanie tzw. planu bezpieczeństwa, czyli zasad ochrony zdrowia i życia.
Pytania te posłużą analizie rolnictwa jako rynku pracy, ale także jego sytuacji społeczno-gospodarczej, w tym opłacalności produkcji rolniczej. Czy prowadzenie gospodarstwa jest opłacalne i pozwala na utrzymanie rodziny, czy jest główną aktywnością zawodową, czy wykonywana jest obok innej bardziej dochodowej działalności? Odpowiedzi, w powiązaniu z innymi danymi, pozwolą na określenie przy jakiej wielkości gospodarstwa, skali produkcji rolniczej i jej rodzaju, prowadzenie gospodarstwa rolnego wymaga nie tylko pełnego zaangażowania zawodowego rolnika i jego rodziny, ale także zatrudnienia dodatkowych pracowników i jak duży jest to rynek pracy.
Zatem: spiszmy się jak na rolników przystało!